Udar mózgu – pierwsza pomoc przy udarze
Nagły nagły silny ból głowy, zawroty głowy, cały świat zaczyna wirować, to mogą być sygnały udaru mózgu. Coś nagle zaczyna przeszkadzać w mówieniu, problem ze zrozumieniem tego co mówią inni, zaburzenia widzenia, nie sprawne i płynne poruszanie, ręce odmawiają posłuszeństwa – są to kolejne sygnały że mamy do czynienia z udarem mózgu.
W Polsce na udar mózgu w ciągu roku zapada około 70 000 osób, około 400 000 Polaków żyje z jego trwałymi następstwami, a sam udar mózgu jest uśredniając trzecią przyczyną zgonów wśród dorosłych.
Wyróżniamy dwa rodzaje udaru. Udar niedokrwienny i udar krwotoczny. Przyjęło się nazywać potocznie każdy udar wylewem, nie jest to do końca precyzyjne określenie, ponieważ około 20 procent udarów jest spowodowanych krwotokiem a pozostałe 80 procent to udary niedokrwienne gdzie dochodzi do zamknięcia naczynia mającego doprowadzenie krwi a w tym tlenu do mózgu.
Udar mózgu to zaburzenie ogólnej czynności mózgu spowodowany złym funkcjonowaniem naczyń doprowadzających krew do mózgu. Do najważniejszych czynników ryzyka powstawania udaru mózgu oprócz choroby nadciśnienia tętniczego, należą otyłość, brak ruchu – siedzący tryb życia, cukrzyca, palenie papierosów i picie alkoholu. Najbardziej narażone na udar są osoby które znajdują się powyżej 40 roku życia nie prowadzące aktywnego i zdrowego trybu życia.
Przyczyny udaru mózgu
Jak już wcześniej zostało wspomniane, istnieją dwa rodzaje udarów mózgu które różnicujemy w zależności od jego przyczyny.
Udar niedokrwienny – około 80 procent przypadków, polega na niedrożności naczynia doprowadzającego krew do mózgu. Przyczynami zatorów mogą być np. choroby serca tj. wady zastawek, zawał, zaburzenia rytmu serca.
Udar krwotoczny – około 20 procent przypadków – najczęściej spowodowany jest nadciśnieniem tętniczym które doprowadza do uszkodzenia naczynia doprowadzającego krew do mózgu i w efekcie wydostania się krwi po za wspomniane naczynie co skutkuje krwotokiem (wylewem)
Objawy udaru mózgu
Każdego roku około 70 000 Polaków doznaje udaru mózgu. Dlatego też ważne jest aby każdy był świadomy jakie są objawy alarmujące, zwiastujące udar i jak najszybsza reakcja w postaci wezwania pomocy (Tel 112, 999, Pogotowie Ratunkowe). Im szybciej osoba poszkodowana zostanie przetransportowana do szpitala i trafi pod opiekę specjalistów tym większa szansa na pełny powrót do zdrowia, bez wystąpienia ubytków neurologicznych.
W celu ułatwienia zapamiętania i ewentualnego rozpoznania objawów udaru mózgu został stworzony akronim FAST, gdzie:
F (Face) – twarz – opadnięty kącik ust, niesymetryczny wyraz twarzy, zapadnięta powieka – poprośmy poszkodowanego aby szeroko się uśmiechnął, ułatwi nam to rozpoznanie ewentualnej asymetrii.
A (Arm) – ramię – osłabienie siły mięśniowej po jednej stronie ciała, może też dojść do całkowitego niedowładu jednej ze stron – zwróćmy uwagę na sposób poruszania się osoby poszkodowanej, poprośmy o uciśnięcie naszych dłoni przez poszkodowanego, poprośmy o uniesienie obydwu ramion do góry i opuszczenie (zdrowa część opadnie, chora „osunie się”)
S (Speech) – mowa – zaburzenia mowy, niemożność wypowiadania zdań, niezrozumiałe słowa – można poprosić osobę poszkodowaną aby powtórzyła zdanie „Dzisiaj jest piękna pogoda”
T (Time) – czas – jak najszybsza reakcja! Im szybciej osoba dotknięta udarem mózgu tym większe szanse na uniknięcie poważnych ubytków neurologicznych.
WAŻNE. Nie wszystkie wskazane powyżej objawy muszą być obecne aby podjąć decyzję o wezwaniu pogotowia ratunkowego!
Wartym wspomnienia jest też możliwość pojawienia się tzw. Przemijającego ataku niedokrwiennego (TIA). W trakcie którego jesteśmy w stanie zaobserwować wspomniane wyżej objawy które następnie samoczynnie ustąpią. Wtedy nie powinniśmy bagatelizować zagrożenia, rozwinięcie się TIA może być sygnałem przed rozwijającym się pełnym udarem mózgu. Dlatego też każdy objaw neurologiczny (FAST) w tym nagły silny ból głowy, jest wskazaniem do wezwania pogotowia.
Pierwsza pomoc przy udarze mózgu
Jeżeli zaobserwujemy jakiekolwiek zagrożenie udarem powinniśmy natychmiast wezwać pomoc, dzwoniąc na numery alarmowe 112 lub 999. Rozmawiając z dyspozytorem, opiszmy objawy które rozpoznaliśmy, dyspozytor na pewno zada nam kilka dodatkowych pytań w związku z oceną stanu osoby poszkodowanej. Stosuj się do jego poleceń, odpowiadaj na pytania i prowadź rozmowę do momentu jej zakończenia przez dyspozytora.
Jeżeli poszkodowany jest przytomny, starajmy się mu zapewnić jak najbardziej komfortową pozycję, zapewnijmy dostęp do świeżego powietrza usuńmy elementy ubiory które będą wywoływać dyskomfort. Zapewnijmy wsparcie psychiczne i nie pozostawiajmy poszkodowanego samego! Pamiętajmy o tym aby w żadnym wypadku nie podawać żadnych leków, nic do jedzenia i picia!
Jeżeli poszkodowany jest nieprzytomny, naszym priorytetem jest ocena tego czy występuje prawidłowy oddech – gdy nie wyczujemy prawidłowych oddechów niezwłocznie przechodzimy do prowadzenia Resuscytacji krążeniowo-oddechowej. W sytuacji w której mamy do czynienia z osobą nieprzytomną (brak reakcji na głos i dotyk) i mamy zachowany prawidłowy oddech, powinniśmy ułożyć osobę poszkodowaną w pozycji bezpiecznej – jeżeli wiemy, która strona ciała uległa porażeniu (opadnięty kącik ust, słabsza kończyna) ułóżmy poszkodowanego na tej stronie. Twarz poszkodowanego ułożonego w pozycji bocznej powinna być skierowana ku dołowi aby zapobiegać ewentualnemu zachłyśnięciu się śliną. Kontrolujmy oddech poszkodowanego i w razie potrzeby rozpocznijmy Resuscytację Krążeniowo Oddechową.
W przypadku stwierdzenia że mamy poszkodowanego z udarem musimy działać szybko i zdecydowanie, w tym momencie musimy pamiętać o bardzo ważnej zasadzie – Najlepszym sposobem na udzielenie pomocy, jest wezwanie pomocy!