Utrata przytomności - jak udzielić pierwszej pomocy

Utrata przytomności

Osoba nieprzytomna na pierwszy rzut oka zachowuje się jak ktoś kto znajduje się w bardzo głębokim śnie, z tą różnicą że śpiącego można w każdej chwili obudzić. Osoba nieprzytomna nie będzie reagować na stymulację nawet bardzo silnymi bodźcami takimi jak głos, dotyk, ból, wiązka światła. W celu ułatwienia przypomnimy sobie kolegę/koleżankę co zawsze za mocno dawał czadu z alkoholem, już? Osoba nieprzytomna tak samo jak ten znajomy będzie się zachowywać, zerowa reakcja na próby obudzenia, zmniejszone napięcie mięśniowe. (przelewanie się przez ręce,  zasypianie w pozycji nie mającej wiele wspólnego z naszą fizjologią J) bądź nieznaczna reakcja w postaci grymasu, ruchu głową w kierunku bodźca bólowego.

Utrata przytomności – przyczyny

Przyczyną utraty przytomności jest uszkodzenie części mózgu która odpowiada za odbiór bodźców (w skutek np. niedotlenienia, ucisku na nerwy, zaburzeń przemiany materii). Uszkodzenie może mieć charakter odwracalny – wtedy świadomość po pewnym czasie powraca (czasami po kilku minutach, w ciężkich przypadkach może to trwać nawet kilka godzin/dni/tygodni). Śpiączka jest to natomiast stan głębokiej nieprzytomności. Poszkodowany w tym czasie nie reaguje kompletnie na żadne, nawet bardzo silne bodźce bólowe a do tego ma zniesione wszystkie reakcje obronne (odruch kaszlu, kichania, połykania).

Odruchy obronne przed zachłyśnięciem

Odruchy obronne chronią drogi oddechowe przytomnego poszkodowanego przed aspiracją do dróg oddechowych treści pokarmowej, krwią czy też śliną. Gdy tylko ciało obce znajdzie się na wysokości wejścia do krtani, zostają pobudzone receptory tylnej ściany gardła i ciało obce jest połykane bądź wydalane na zewnątrz z kaszlem. Utrata odruchów obronnych powoduje że ciało obce zamiast zostać wykrztuszone jest wprowadzane do dróg oddechowych w kierunku płuc co może zablokować w sposób mechaniczny podstawową funkcję życiową naszego organizmu – oddychania. W szczególności niebezpieczna jest sytuacja gdy mamy do czynienia z wymiocinami. Kwaśna treść żołądkowa może uszkodzić pęcherzyki płucne i doprowadzić do bardzo ciężkiego zapalenia płuc bądź co gorsza całkowicie zamknąć światło dróg oddechowych i uniemożliwić wymianę gazową. Aby sprawdzić jak działają nasze odruchy obronne przypomnijmy sobie sytuację w której sami ulegliśmy zachłyśnięciu (podczas połykania płynów nagle złapaliśmy dużą ilość powietrza przez nos przez co nagłośnia otworzyła światło dróg oddechowych  i doszło do ich zalania płynem – naszą reakcją jest wtedy paniczny kaszel który ma na celu usunięcie płynu z krtani. Taka sytuacja może mieć miejsce – własny przypadek – np. w pubie, pijemy piwko i widzimy człowieka który usilnie ciągnie drzwi na których jest napisane pchać 😀 podczas brania łyka piwa nabieramy powietrze przez nos bo któś nas rozśmieszył przez co złocisty trunek dostaje się nie tam gdzie powinien).

Niedrożność dróg oddechowych

W czasie utraty przytomności ma miejsce znaczący spadek napięcia mięśniowego. Następstwem tego może być zapadanie się podstawy języka do tyłu (u osoby leżącej na plecach w kierunku ziemi-grawitacja) i doprowadzenie do niedrożności dróg oddechowych. Takie osunięcie się podstawy języka może doprowadzić do pełnej niedrożności dróg oddechowych co w efekcie końcowym doprowadzi do uduszenia się własnym językiem. U osoby przytomnej, w momencie w którym ona śpi opadająca postawa języka zostaje odruchowo uniesiona i wysunięta do przodu.

Z tych dwóch powyższych przyczyn (odruchy obronne i opadający język) jako standard przyjmuje się odpowiednie ułożenie poszkodowanego. Aby zmniejszyć ryzyko aspiracji obcej treści tj. np. wymiociny do dróg oddechowych oraz uniemożliwić opadanie podstawy języka na tylną ścianę gardła stosuje się pozycję boczną bezpieczną (boczna ustalona, pozycja bezpieczna – jak zwał tak zwał, ważne aby była zastosowana J)

Co prowadzi do utraty przytomności

Utrata świadomości może mieć następujące przyczyny:

• niedotlenienie mózgu – w wyniku zmniejszenia stężenia tlenu w powietrzu wdechowym (strefa zadymiona), niedrożności dróg oddechowych (zadławienie), przy zaburzeniu transportu tlenu we krwi (zatrucie tlenkiem węgla) i zatrzymaniu krążenia (NZK)
• uraz głowy/wypadek komunikacyjny – uszkodzenie tkanek mózgu w skutek silnego uderzenia może doprowadzić do wzrostu ciśnienia w jamie czaszki w skutek krwawienia lub rozwijającego się obrzęku
• zatrucia – nieprawidłowa praca ośrodka mózgowego odpowiedzialna za świadomość, oddychanie, przemiana materii (np. przedawkowanie opiatów)
• napady drgawek – napady padaczkowe, drgawki gorączkowe
• porażenie prądem
• zaburzenie przemiany materii – np. wysokie stężenie glukozy we krwi (hiperglikemia) lub niskie stężenie glukozy we krwi (hipoglikemia), zaburzenia funkcji wątroby, trzustki, nerek
• udar
• zawał serca
• wychłodzenie organizmu – obniżenie temperatury ciała poniżej 30°C powoduje utratę przytomności
• udar cieplny – wyczerpanie z gorąca, udar słoneczny
• wstrząs

Rozpoznanie utraty przytomności

W momencie kiedy napotkamy na swojej drodze osobę która w naszej opinii wymaga udzielania pierwszej pomocy pamiętajmy musimy ocenić na wstępie czy jest przytomna. Osoba która będzie nieprzytomna:

• nie będzie reagować na nasz głos, nie odpowie na nasze wezwanie (halo! Słyszy mnie Pan/Pani, coś się stało?) nie spełni polecenia (proszę otworzyć oczy)
• nie wystąpi żadna reakcja na bodźce bólowe (brak reakcji na potrząśnięcie ramionami, przejechanie kostkami po mostku – mogą pojawić się reakcje paradoksalne które z czasem będą zanikać)
• u osoby nieprzytomnej wystąpi zdecydowanie obniżone napięcie mięśniowe

Postępowanie z osobą nieprzytomną

Nim omówimy sobie istotne elementy postępowania z osobą nieprzytomną szybka przypominajka ze schematu BLS – Basic Life Support ( Osoba poszkodowana -> Ocena bezpieczeństwa -> Podejście do poszkodowanego i ocena reakcji na nasz głos -> Sprawdzenie reakcji na dotyk/ból -> Wezwanie/wyznaczenie osoby do pomocy -> udrożnienie dróg oddechowych -> ocena oddechu 10sek -> Wezwanie służb medycznych i Resuscytacja krążeniowo oddechowa) Chodzi mi głównie o moment wezwania osoby do pomocy. Dlaczego dopiero w momencie gdy rozpoznamy utratę przytomności? Powodów jest kilka:

• w sytuacji gdy będziemy zmuszeni ewakuować poszkodowanego przed jakimś zagrożeniem, będzie nam MEGA ciężko transportować nieprzytomnego (przypomnijmy sobie wspomnianego na początku znajomego co przeginał z alkoholem) we dwójkę jest o wiele łatwiej ewakuować poszkodowanych
• zawsze gdy mamy do czynienia z nieprzytomnym BEZWZGLĘDNIE musimy udrożnić drogi oddechowe i ocenić oddech (osoba nieprzytomna może nie oddychać – czasami dochodzi do bezwładnych ruchów ust które przez pomyłkę możemy ocenić jako zachowaną funkcję oddechową jest to tzw. „gasping” bądź oddech agonalny
• osoba nieprzytomna może nie oddychać – osoba przytomna oddycha (jeżeli nie to prawdopodobnie się zadławiła)
• brak przytomności ze względu na zniesienie odruchów obronnych przez zachłyśnięciem i ryzyko opadnięcia nasady języka JEST STANEM ZAGROŻENIA ŻYCIA. Bezwzględnie po ocenie oddechu wzywamy służby ratownicze.

Jeżeli u osoby poszkodowanej rozpoznamy utratę przytomności (brak reakcji na głos i dotyk/ból) układamy ją w pozycji bocznej bezpiecznej, wyzywamy pogotowie ratunkowe oraz co minutę oceniamy oddech, pamiętajmy dodatkowo o konieczności zapewnieniu komfortu termicznego poszkodowanemu (w tym celu użyjemy folii NRC).