Ucisk i ból w klatce piersiowej, utrzymujące się duszności, uczucie nudności – te objawy mogą świadczyć o zawale serca. Zawał serca jest konsekwencją niedokrwienia mięśnia sercowego, które prowadzi do martwicy tkanek spowodowanej niedostateczną ilością tlenu. Jak rozpoznać zawał serca, jak powinniśmy wtedy reagować?
Zawał mięśnia sercowego – co jest przyczyną?
Mięsień sercowy jest bardzo mocno ukrwiony, jest to spowodowane tym, że bardzo ciężko i intensywnie pracuje. W ciągu każdego dnia (24 godziny) kurczy się około 100 tysięcy razy, w efekcie przepompowując 7 tysięcy litrów krwi. O zawale mówimy w sytuacji, gdy jedno (lub wiele) naczyń krwionośnych doprowadzających krew do serca zostaje zablokowanych. Efektem blokady jest obumieranie tkanek objętych brakiem ukrwienia. Za rozwinięcie się zawału (choroby wieńcowej) w 90% przypadków odpowiedzialna jest miażdżyca naszych tętnic.
Blaszka miażdżycowa – co to jest i dlaczego może powodować zawał serca?
Miażdżyca jest chorobą zapalną naszych tętnic. Komórki zapalne gromadzą się na ścianie wewnętrznej naczynia krwionośnego tworząc blaszkę miażdżycową. Miażdżyca jest chorobą przewlekłą, która będzie powodować coraz to większe zmniejszenie światła naczynia krwionośnego. Dojrzała (rozwinięta) blaszka miażdżycowa może doprowadzić do zmniejszenia, a nawet zamknięcia przepływu krwi (w tym tlenu i środków odżywczych) do tkanek przez te naczynie zaopatrywane. Mechanizmem, który bezpośrednio prowadzi do zwału jest pęknięcie lub krwotok do blaszki miażdżycowej albo narastanie zakrzepu na jej powierzchni.
Co jeszcze powoduje zawał serca?
Najczęściej (jak już wspomniane jest powyżej) do zawału dochodzi na tle miażdżycy tętnic wieńcowych i zmianach rozwiniętej blaszki miażdżycowej. Rzadziej jako przyczynę zawału obserwuje się zator tętnicy wieńcowej np. skrzeplina krwi, która powstała gdzieś w organizmie i wędruje z prądem krwi. W miejscu zatrzymania się skrzepliny może dojść do zmniejszenia lub całkowitego zamknięcia światła naczynia krwionośnego, a w efekcie – rozwinie się zawał serca. Sporadyczną przyczyną zawału serca jest też zamknięcie tętnicy wieńcowej spowodowanej nagłym skurczem (np. pod wpływem stresu, strachu).
Czynniki ryzyka zawału serca.
Grupą ludzi najbardziej narażoną na wystąpienie zawału są osoby po 40 roku życia, otyłe i z nadciśnieniem tętniczym. Do czynników ryzyka można zaliczyć m.in:
- starszy wiek
- palenie tytoniu
- nadciśnienie tętnicze
- stosowanie leków sterydowych (przerost lewej komory)
- wysoki cholesterol
- zaburzona proporcja pomiędzy cholesterolem LDL i HDL
- wysokie trójglicerydy
- znikoma aktywność fizyczna
- marskość wątroby (i wynikające z niej zaburzenia metaboliczne)
- cukrzyca
- predyspozycje rodzinne i genetyczne
- otyłość brzuszna
Objawy zawału serca
Objawów może być naprawdę wiele – skupmy się na tych najbardziej typowych symptomach, gdzie zaraz po zaobserwowaniu powinniśmy natychmiast podjąć działania związane z uzyskaniem pomocy.
Ból w klatce piersiowej – Nagły bardzo silny ból w klatce piersiowej, trwający ponad 20 minut, odczuwany na dużym obszarze klatki piersiowej, odczuwalne pieczenie za mostkiem, dławiące i rozpierające odczucie, ból promieniuje do lewej kończyny górnej, żuchwy, pleców i do brzucha. Poszkodowany może czuć potężny ucisk w klatce piersiowej – tak jakby ktoś mu coś ciężkiego położył na mostku. Trzeba pamiętać, że nie każdy ból w klatce piersiowej oznacza zawał – ale każdy ból w klatce piersiowej mający powyżej zapisany przebieg wymaga odpowiednich działań!
Warto wspomnieć, że w przypadku osób chorych na cukrzycę objawy bólowe w przebiegu zawału mogą być znacznie osłabione bądź nawet nieobecne!
Duszności – W czasie wystąpienia zawału serca mogą pojawić się u poszkodowanego duszności, objaw ten najczęściej występuje u osób starszych i osób dotkniętych rozległym zawałem serca. Poszkodowany ma wtedy (wliczając dodatkowo objawy bólowe) odczucie jakby musiał oddychać przez słomkę.
Kołatanie serca – Objaw powiązany z (często) występującą tachykardią (przyśpieszona praca serca), której też towarzyszy zwiększone ciśnienie krwi. Chory czuje wtedy nierównomierną pracę serca – kołatanie.
Lęk i napad paniki – Powyższe objawy powodują u chorych często napady paniki, którym towarzyszy lęk o swoje zdrowie i życie.
Inne możliwe objawy zawału – Bladość skóry, lepki zimny i wilgotny pot, spadek ciśnienia, osłabienie, mdłości i wymioty, biegunka niereagująca na leki, zawroty głowy, omdlenie, sine zabarwienie dłoni i stóp,
Zawał serca – pierwsza pomoc
W przypadku zaobserwowania jednego z powyższych objawów musimy reagować i to szybko. Najważniejszy jest czas. Wczesne rozpoznanie i objawów zawału serca daje szanse na uratowanie tkanek serca. Najlepsze rokowanie daje wypełnienie tzw. Złotej godziny – gdzie leczenie specjalistyczne zostanie rozpoczęte w przeciągu pierwszej godziny od wystąpienia pierwszych objawów.
Ból w klatce, co robić? Jeżeli stwierdzisz u siebie lub u innej osoby objawy zawału serca (silny ból w klatce piersiowej, duszności) dzwoń, natychmiast – wybierz numer alarmowy 112/999, przekaż najważniejsze informacje tj. adres na który wzywasz pomoc, co się stało i opisz objawy u poszkodowanego i odpowiedz na wszystkie pytania dyspozytora. Po zakończeniu rozmowy przygotuj się na przyjazd karetki – zwierzęta domowe zamknij w łazience/pokoju, włącz światła zewnętrzne w domu, poproś kogoś, aby stanął przy drodze i „machał” do jadącej karetki, na osiedlu poinformuj ochronę i staraj się zachować spokój.
A co zrobić z poszkodowanym W przebiegu duszności poszkodowany będzie potrzebować jak najwięcej świeżego powietrza (uchyl okno wpuszczając go trochę do pomieszczenia – nie rób przeciągu!), rozluźnij ubranie poszkodowanego i staraj się zapewnić mu jak największy komfort. Poszkodowany powinien się znaleźć w pozycji półsiedzącej (takiej która ułatwi mu oddychanie) z tułowiem nieznacznie pochylonym do przodu. Zapewnij poszkodowanemu wsparcie psychiczne – i pamiętaj o jednej ważnej rzeczy, zawał potwierdzony dopiero zostanie po wykonaniu kilku badań (EKG, wykonanie badań krwi na obecność enzymów wskaźnikowych w zawale serca ) dlatego mów o objawach starając się nie stawiać diagnozy (słowo zawał może doprowadzić do wzrostu niepokoju poszkodowanego).
Podawanie leków i pokarmu przed przyjazdem pogotowia Tylko i wyłącznie na wyraźne i bezpośrednie polecenie dyspozytora medycznego. Każdy lek ma określoną grupę przeciwwskazań o których możesz zapomnieć – dyspozytor będzie o nich pamiętać i zapyta o te przeciwwskazania nim zaleci podaż np. kwasu acetylosalicylowego.
Kolejna ważna sprawa tyczy się pokarmu – unikajmy podawania jedzenia i picia poszkodowanemu przed przyjazdem pogotowia (w sytuacji gdyby była potrzeba wykonania zabiegu w znieczuleniu, czas rozpoczęcia zabiegu ulegnie wydłużeniu przez treść żołądkową!)
Czy chory powinien kaszleć po wystąpieniu objawów zawału serca? W żadnym wypadku NIE! Zawał powoduje silny ból w klatce piersiowej, który przy kaszlu będzie ulegać wzmocnieniu, naszym zadaniem jest zwiększenie komfortu poszkodowanego, a nie zadawanie dodatkowego bólu poszkodowanemu!
Dobre rady na koniec.
Zawał serca to bardzo poważny stan, który zagraża życiu poszkodowanego – dlatego dbajmy o nasze serca : ) Trzymajmy zdrową dietę, prowadźmy aktywny tryb życia, zrezygnujmy z używek i regularnie się badajmy – serce mamy jedno, bije ono dla nas i dla naszych bliskich – dlatego dbajmy o nie a w razie potrzeby reagujmy!